Wśród sakramentów świętych szczególne miejsce zajmuje Eucharystia, czyli msza św. Jej wyjątkowe znaczenie wynika stąd, że Chrystus utrwalił w niej zbawczą Ofiarę Krzyża i polecił swojemu Kościołowi, aby ją ponawiał w sposób sakramentalny, jako Pamiątkę Jego męki, śmierci i zmartwychwstania, sakrament miłosierdzia i znak jedności (KL 47). Eucharystia jest zawsze i nierozdzielnie Pamiątką Ostatniej Wieczerzy, Ofiarą Nowego Przymierza oraz świętą ucztą ofiarną, na którą Chrystus zmartwychwstały zaprasza swoich wiernych, aby ich karmić swoim ciałem i przez to jednoczyć się z nimi i wiernych jednoczyć między sobą.

Wszystkie sakramenty święte czerpią swoją moc z tajemnicy odkupienia (misterium paschalnego), które uobecnia się w całej pełni i najdoskonalej w Eucharystii. Dlatego są one skierowane ku Eucharystii i (z wyjątkiem sakramentu pokuty i pojednania) przyjmowane w czasie jej sprawowania (DK 5). W sakramentach Chrystus działa swoją mocą, natomiast w Eucharystii jest na różne sposoby obecny: w osobie kapłana, w słowie Bożym, w zgromadzeniu wiernych i pod postaciami eucharystycznymi (por. KL 7). Prawdziwa, rzeczywista i substancjalna obecność Chrystusa w Eucharystii.

Jest także sakramentem stałym, przechowywanym po mszy św. celem udzielenia Komunii św. chorym i dla adoracji. Według nauczania Kościoła Eucharystia jest źródłem i zarazem szczytem całego życia chrześcijańskiego oraz stanowi ośrodek życia i działalności Kościoła tak powszechnego, jak i Kościoła lokalnego (KK 11; OWMR 1). Potwierdza to cała Tradycja Kościoła już od czasów apostolskich (por. Dz 2,42). Dniem Eucharystii była zawsze niedziela jako „dzień Pański” (Ap 1,10), dzień gromadzenia się wiernych na sprawowanie „Pamiątki Pana”. Dlatego niedzielna Eucharystia stanowi najbardziej charakterystyczny przejaw życia chrześcijańskiego i służy budowaniu miejscowej wspólnoty wiernych (por. KL 106). W Eucharystii zawiera się całe duchowe dobro Kościoła, sam Chrystus jako nasza Pascha i chleb żywy dający życie ludziom, ale też zapraszający do współofiary z Nim samych siebie. Eucharystia zajmuje najważniejsze miejsce w całej działalności Kościoła, stanowi „źródło i szczyt całej ewangelizacji”, do niej prowadzi stopniowo katechumenów, a już ochrzczonych i bierzmowanych doskonale łączy z Chrystusem i Kościołem (por. DK 5). W Eucharystii „osiąga punkt szczytowy zarówno działanie Boga uświęcające świat w Chrystusie, jak i kult, który ludzie składają Ojcu, uwielbiając Go przez Chrystusa, Syna Bożego” (por. KL 10)

Biblijnych źródeł Eucharystii należy szukać w Starym Testamencie. Wskazuje na to postępowanie samego Chrystusa w czasie Ostatniej Wieczerzy. Jego słowa i czyny miały wyraźne odniesienie do tego, co było istotne w dziejach ludu wybranego – Przymierze Boga ze swoim ludem. Eucharystia jest Ofiarą Nowego Przymierza we krwi Chrystusa, ale też w niej dokonuje się odnowienie przymierza z ludźmi, wyrażające się w coraz doskonalszej miłości Chrystusa (por. KL 10).

Opis zawarcia Przymierza Boga z Izraelem zawiera Księga Wyjścia (24,1-11). W czasie zawierania Przymierza istotną rolę spełniają trzy elementy:

• słowo Boże, które lud przyjmuje z wiarą i wyraża gotowość jego wiernego zachowywania,
• pokropienie ludu krwią na znak przypieczętowania Przymierza i wejścia w „pokrewieństwo” z Bogiem, a przez to stworzenie jednej rodziny, wspólnoty narodu wybranego,
• uczta ofiarna wyrażająca zjednoczenie z Bogiem i między sobą.

Przypomnieniem Przymierza z Bogiem oraz licznych Jego cudownych interwencji w dziejach Izraela, dziękczynieniem za nie, a także odnowieniem Przymierza były doroczne uroczystości paschalne (Pascha), które obchodzono w Jerozolimie po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Zrozumienie chrześcijańskiej Eucharystii wymaga poznania przebiegu i znaczenia Paschy Izraela. Miała ona charakter pamiątki, ofiary (baranek paschalny) i uczty sprawowanej w duchu dziękczynienia Bogu za Jego liczne zbawcze dzieła w historii Izraela. Chrystus świętował Paschę i podczas swej ostatniej Paschy ustanowił nowa pamiątkę, ofiarę i ucztę Nowego Przymierza, czyli Eucharystię.

Także mszalna liturgia słowa nawiązuje do powszechnie praktykowanych przez Żydów nabożeństw synagogalnych. Składały się one z czytania prawa i Proroków, śpiewu Psalmów i modlitw dziękczynnych. Czytanie i rozważanie słowa Bożego tworzyło wspólnotę, jednoczyło wyznawców Boga prawdziwego, ale przede wszystkim oznaczało stalą pamięć o tym. co Bóg uczynił dla swego ludu, i przez to było wezwaniem do wierności zawartemu z Nim Przymierzu. Biblijne opisy ustanowienia Eucharystii. Cztery opisy ustanowienia Eucharystii zawarte w Nowym Testamencie świadczą, że dokonało się to podczas Ostatniej Wieczerzy, która miała charakter uczty paschalnej (por. Mt 26,26-28; 14,22-24; Łk 22,19-20; 1 Kor 11,23-25). Chrystus nadał jej jednak nowy sens głównie przez dwie czynności (występujące także w tradycji żydowskiej): łamanie chleba mające miejsce na początku uczty, dzięki słowom Chrystusa: „To jest Ciało moje”, stanowiło pierwszą konsekrację chleba, czyli jego przemianę w Ciało Chrystusa. Z obrzędem po wieczerzy podczas błogosławieństwa kielicha (kielich błogosławieństwa) związał Chrystus przemianę wina w Jego Krew Nowego i wiecznego Przymierza przelaną na odpuszczenie grzechów. Spożywanie Jego Ciała i picie Jego Krwi stało się odtąd znakiem uczestnictwa w całym dziele zbawczym Chrystusa, w Jego męce. śmierci i zmartwychwstaniu. W czasie Ostatniej Wieczerzy Apostołowie otrzymali od Chrystusa polecenie: „To czyńcie na moją pamiątkę”. Wypełniając je. uobecniali ofiarę Nowego Przymierza dziękując za dzieło odkupienia i rozdzielali wierzącym chleb eucharystyczny na znak zjednoczenia (komunia) z Bogiem i między sobą.

Poza relacją św. Pawła w 1 Kor 11 nie ma dokładnych opisów sprawowania eucharystii w czasach apostolskich. Jednak jest rzeczą niewątpliwą, że poza liturgią stówa obrzędy mszalne koncentrowały się wokół następujących czynności i słów Chrystusa z Ostatniej Wieczerzy: „– wziął chleb… wziął kielich…” – odpowiada temu liturgia przygotowania darów ofiarnych, odmówił modlitwę dziękczynną… odmówił błogosławieństwo…